Massimo Vignelli, ένας σπουδαίος σχεδιαστής, ένας μεγάλος δάσκαλος
Ήταν Ιούλιος του 2014, όταν οι “Γραφιστορίες” δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά μέσα από τις σελίδες της κυριακάτικης έκδοσης της εφημερίδας “Πολίτης” και συνέχισαν να δίνουν έκτοτε το παρών τους για τέσσερα συναπτά έτη, σε μια προσπάθεια να γνωρίσει το κοινό τη σημασία της γραφιστικής και της οπτικής επικοινωνίας γενικότερα. Μόλις δυο μήνες νωρίτερα, ένας από τους σημαντικότερους σχεδιαστές της σύγχρονης εποχής, ο Massimo Vignelli, περνούσε στην ιστορία, αφήνοντας πίσω του ένα εκπληκτικά πολυσυλλεκτικό έργο σε σχέση με το design, αλλά και έναν πλούτο γνώσης και εμπειρίας που με κάθε ευκαιρία, είτε μέσα από συνεντεύξεις είτε μέσω των βιβλίων του, προσέφερε απλόχερα στον κόσμο του σχεδιασμού και όχι μόνο.
Ο Vignelli γεννήθηκε στο Μιλάνο, αλλά τα περισσότερα χρόνια της καριέρας του τα έζησε στη Νέα Υόρκη, όπου και εργάστηκε σε διάφορους τομείς, από τον σχεδιασμό συσκευασιών, οικιακών ειδών και επίπλων, μέχρι τον σχεδιασμό εντύπων, λογοτύπων, δημόσιων πινακίδων και εκθεσιακών χώρων. Η βασική του στάση και φιλοσοφία σε σχέση με τον σχεδιασμό ήταν ότι: “Αν μπορείς να σχεδιάσεις ένα πράγμα, τότε μπορείς να σχεδιάσεις τα πάντα”, γεγονός που αντανακλάται στο ευρύ φάσμα της δουλειάς του. Μέσα από τη ρήση του αυτή εξέφραζε ουσιαστικά την πεποίθησή του για την καθολικότητα της διαδικασίας σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο καλός σχεδιασμός είναι θέμα πειθαρχίας. Δεν υπάρχει σχεδιασμός χωρίς πειθαρχία. Δεν υπάρχει πειθαρχία χωρίς νοημοσύνη. Η όλη διαδικασία ξεκινά με την εξέταση του προβλήματος και τη συλλογή όλων των διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με αυτό. Αν καταλαβαίνετε το πρόβλημα, τότε έχετε και τη λύση. Είναι στην πραγματικότητα πολύ περισσότερο λογική παρά φαντασία. Εκτός από το πολύ σπουδαίο σχεδιαστικό του έργο, ο Ιταλός δημιουργός άφησε ως παρακαταθήκη για τους νέους, και όχι μόνο, σχεδιαστές των επόμενων γενναίων δύο σημαντικότατα βιβλία με στόχο να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και γνώσης. Το πρώτο από αυτά, που εκδόθηκε το 2007, με τίτλο “Vignelli: From A to Z”, περιέχει μια σειρά από δοκίμια που περιγράφουν τις βασικές ιδέες και αρχές πίσω από αυτό που θεωρούσε “καλό σχεδιασμό” και έχει στηριχθεί στα μαθήματα που δίδαξε στη Σχολή Σχεδιασμού και Αρχιτεκτονικής του Χάρβαρντ. Τον Ιανουάριο του 2009 κυκλοφόρησε το “The Vignelli Canon” ως ένα δωρεάν ηλεκτρονικό βιβλίο. Στην εισαγωγή του ο Vignelli έγραψε: “Θεώρησα ότι θα ήταν χρήσιμο να περάσω κάποιες από τις επαγγελματικές μου γνώσεις στους γύρω μου, με την ελπίδα να βελτιώσω τις δεξιότητες σχεδίασης των νέων δημιουργών. Η δημιουργικότητα χρειάζεται την υποστήριξη της γνώσης για να μπορέσει να αποδώσει όσο το δυνατόν καλύτερα”.
Ως σχεδιαστής, θεωρούσε πάντα σημαντική τη διαχρονικότητα που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει κάθε έργο του και δεν παρέλειπε συχνά να υπερτονίζει τη σημασία της ιδιότητας αυτής. Για να μπορέσει να φτάσει κάποιος στη διαχρονικότητα, σύμφωνα με τον Vignelli, θα πρέπει να αναζητά την ουσία των πραγμάτων και όχι την εμφάνιση. Η εμφάνιση είναι μεταβατική, η εμφάνιση είναι μόδα, η εμφάνιση είναι τάση, αλλά η ουσία είναι διαχρονική. Τα διάφορα στυλ έρχονται και φεύγουν. Το ζητούμενο δεν είναι το στυλ, αλλά η ουσία και η ποιότητα. Σε αντίθεση με το στυλ που είναι απτό, η ουσία είναι άυλη και για αυτό, διαχρονική. Το καλό design είναι στην ουσία του μια ολόκληρη γλώσσα επικοινωνίας, όχι απλώς ένα στυλ και αν αυτό γίνει σωστά, τότε θα διαρκέσει για πάντα. Ο ίδιος πίστευε στη σπουδαιότητα και την αξία του σχεδιασμού σε σχέση με την ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Ερωτηθείς για το τι είναι τελικά ο σχεδιασμός, απαντούσε ότι αυτός υπάρχει προκειμένου να μειωθεί η ποσότητα της χυδαιότητας στον κόσμο και για να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο μέρος να ζεις. Η ζωή ενός σχεδιαστή είναι μια ζωή γεμάτη αγώνα. Ακριβώς όπως ένας γιατρός καταπολεμά τις ασθένειες, έτσι και ένας σχεδιαστής αγωνίζεται ενάντια στην ασχήμια, η επίδραση της οποίας είναι ατελείωτη. Για εμάς τους σχεδιαστές, η “οπτική ασθένεια” είναι αυτό που έχουμε γύρω μας και αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να τη θεραπεύσουμε μέσω του σχεδιασμού. Σχεδιάζουμε επειδή το νιώθουμε μέσα μας ως ένα ηθικό χρέος για την εξάπλωση της ποιότητας στο περιβάλλον γύρω μας.
Ο Vignelli γεννήθηκε στο Μιλάνο, αλλά τα περισσότερα χρόνια της καριέρας του τα έζησε στη Νέα Υόρκη, όπου και εργάστηκε σε διάφορους τομείς, από τον σχεδιασμό συσκευασιών, οικιακών ειδών και επίπλων, μέχρι τον σχεδιασμό εντύπων, λογοτύπων, δημόσιων πινακίδων και εκθεσιακών χώρων. Η βασική του στάση και φιλοσοφία σε σχέση με τον σχεδιασμό ήταν ότι: “Αν μπορείς να σχεδιάσεις ένα πράγμα, τότε μπορείς να σχεδιάσεις τα πάντα”, γεγονός που αντανακλάται στο ευρύ φάσμα της δουλειάς του. Μέσα από τη ρήση του αυτή εξέφραζε ουσιαστικά την πεποίθησή του για την καθολικότητα της διαδικασίας σχεδιασμού. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο καλός σχεδιασμός είναι θέμα πειθαρχίας. Δεν υπάρχει σχεδιασμός χωρίς πειθαρχία. Δεν υπάρχει πειθαρχία χωρίς νοημοσύνη. Η όλη διαδικασία ξεκινά με την εξέταση του προβλήματος και τη συλλογή όλων των διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με αυτό. Αν καταλαβαίνετε το πρόβλημα, τότε έχετε και τη λύση. Είναι στην πραγματικότητα πολύ περισσότερο λογική παρά φαντασία. Εκτός από το πολύ σπουδαίο σχεδιαστικό του έργο, ο Ιταλός δημιουργός άφησε ως παρακαταθήκη για τους νέους, και όχι μόνο, σχεδιαστές των επόμενων γενναίων δύο σημαντικότατα βιβλία με στόχο να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και γνώσης. Το πρώτο από αυτά, που εκδόθηκε το 2007, με τίτλο “Vignelli: From A to Z”, περιέχει μια σειρά από δοκίμια που περιγράφουν τις βασικές ιδέες και αρχές πίσω από αυτό που θεωρούσε “καλό σχεδιασμό” και έχει στηριχθεί στα μαθήματα που δίδαξε στη Σχολή Σχεδιασμού και Αρχιτεκτονικής του Χάρβαρντ. Τον Ιανουάριο του 2009 κυκλοφόρησε το “The Vignelli Canon” ως ένα δωρεάν ηλεκτρονικό βιβλίο. Στην εισαγωγή του ο Vignelli έγραψε: “Θεώρησα ότι θα ήταν χρήσιμο να περάσω κάποιες από τις επαγγελματικές μου γνώσεις στους γύρω μου, με την ελπίδα να βελτιώσω τις δεξιότητες σχεδίασης των νέων δημιουργών. Η δημιουργικότητα χρειάζεται την υποστήριξη της γνώσης για να μπορέσει να αποδώσει όσο το δυνατόν καλύτερα”.
Ως σχεδιαστής, θεωρούσε πάντα σημαντική τη διαχρονικότητα που θα έπρεπε να χαρακτηρίζει κάθε έργο του και δεν παρέλειπε συχνά να υπερτονίζει τη σημασία της ιδιότητας αυτής. Για να μπορέσει να φτάσει κάποιος στη διαχρονικότητα, σύμφωνα με τον Vignelli, θα πρέπει να αναζητά την ουσία των πραγμάτων και όχι την εμφάνιση. Η εμφάνιση είναι μεταβατική, η εμφάνιση είναι μόδα, η εμφάνιση είναι τάση, αλλά η ουσία είναι διαχρονική. Τα διάφορα στυλ έρχονται και φεύγουν. Το ζητούμενο δεν είναι το στυλ, αλλά η ουσία και η ποιότητα. Σε αντίθεση με το στυλ που είναι απτό, η ουσία είναι άυλη και για αυτό, διαχρονική. Το καλό design είναι στην ουσία του μια ολόκληρη γλώσσα επικοινωνίας, όχι απλώς ένα στυλ και αν αυτό γίνει σωστά, τότε θα διαρκέσει για πάντα. Ο ίδιος πίστευε στη σπουδαιότητα και την αξία του σχεδιασμού σε σχέση με την ποιότητα ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Ερωτηθείς για το τι είναι τελικά ο σχεδιασμός, απαντούσε ότι αυτός υπάρχει προκειμένου να μειωθεί η ποσότητα της χυδαιότητας στον κόσμο και για να γίνει ο κόσμος ένα καλύτερο μέρος να ζεις. Η ζωή ενός σχεδιαστή είναι μια ζωή γεμάτη αγώνα. Ακριβώς όπως ένας γιατρός καταπολεμά τις ασθένειες, έτσι και ένας σχεδιαστής αγωνίζεται ενάντια στην ασχήμια, η επίδραση της οποίας είναι ατελείωτη. Για εμάς τους σχεδιαστές, η “οπτική ασθένεια” είναι αυτό που έχουμε γύρω μας και αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να τη θεραπεύσουμε μέσω του σχεδιασμού. Σχεδιάζουμε επειδή το νιώθουμε μέσα μας ως ένα ηθικό χρέος για την εξάπλωση της ποιότητας στο περιβάλλον γύρω μας.
Graphic Designer | aggeliki.mk@gmail.com
Comments