Ορφισμός, από την ποίηση και τη μουσική στο Design

“Χωρίς ποιητές, χωρίς καλλιτέχνες, οι άνθρωποι σύντομα θα κουράζονταν από τη μονοτονία της φύσης. Η μεγαλειώδης ιδέα που έχουμε σχηματίσει για το σύμπαν θα κατέρρεε με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Η σειρά και η οργάνωση που βρίσκουμε στη φύση, και η οποία είναι αποτέλεσμα της τέχνης, θα εξαφανίζονταν αμέσως. Τα πάντα θα κατέρρεαν στο χάος. Δεν θα υπήρχαν εποχές, κανένας πολιτισμός, καμία σκέψη, καμία ανθρωπότητα, ακόμη και η ζωή θα έδινε τη θέση της σε ένα ανίκανο κενό που θα βασίλευε παντού.” Ήταν το 1918 όταν η πανδημία της Ισπανικής γρίπης θα στερούσε από τον κόσμο των τεχνών και των γραμμάτων μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του χώρου, τον Γάλλο ποιητή, θεατρικό συγγραφέα και κριτικό τέχνης Guillaume Apollinaire. Ένας από τους πιο παθιασμένους υπερασπιστές του Κυβισμού και προπάτορας του Σουρεαλισμού, ο Apollinaire πιστώνεται για την επινόηση του όρου “Κυβισμός” (1911) για να περιγράψει τα έργα του Πάμπλο Πικάσο και Ζορζ Μπρακ, του όρου “Σουρεαλισμός” (1917) για να περιγράψει τα έργα του Eric Satie, καθώς και του όρου “Ορφισμός” (1912) για να περιγράψει τα έργα του Frantisek Kupka.

Ο Ορφισμός ή αλλιώς Ορφικός Κυβισμός ήταν ένα παρακλάδι του Κυβισμού που επικεντρώθηκε στην λογική της αφαίρεσης, της χρήσης βασικών γεωμετρικών σχημάτων και της επιλογής φωτεινών χρωμάτων. Επηρεασμένος από το κίνημα του Φοβισμού, τα θεωρητικά κείμενα των Paul Signac και Charles Henry και τον χημικό, με ειδίκευση στο χρώμα, Eugène Chevreul, ο Ορφισμός θεωρείται ως το κλειδί για τη μετάβαση από το Κυβισμό στην Αφηρημένη τέχνη και επηρέασε σε σημαντικό βαθμό και τις σύγχρονες Γραφικές Τέχνες. Μέσα από το έργο πρωτοπόρων πειραματιστών της καλλιτεχνικής αυτής τάσης αναδείχθηκε η σημασία της απλότητα των μορφών και των γεωμετρικών σχημάτων καθώς επίσης και της χρήσης του χρώματος, ειδικά κατά την περίοδο που ο Κυβισμός έβγαινε από τη μονοχρωματική του φάση. Τα έντονα χρώματα, τα απλά αλλά δυναμικά γεωμετρικά σχήματα αλλά και η αφαιρετική διάθεση που χαρακτήριζε τον Ορφισμό απαντώνται μέχρι και σήμερα στις βασικές αρχές της οπτικής επικοινωνίας. Αναμφίβολα κάποιος θα μπορούσε να κάνει τη σύνδεση των τάσεων αυτών με τις βασικές αρχές της ψυχολογίας της Gestalt που έχουν ουσιαστικά διαμορφώσει το σύγχρονο design.





Ήταν τα έργα των František Kupka, Robert Delaunay και Sonia Delaunay που ουσιαστικά δημιούργησαν αλλά και καθόρισαν τα χαρακτηριστικά του Ορφισμού. Το πεδίο εφαρμογής, ευρύ, περιλαμβάνοντας όχι μόνο τη γραφιστική και τη ζωγραφική αλλά και τον σχεδιασμό ρούχων και υφασμάτων καθώς επίσης και σκηνικών για το θέατρο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Sonia Delaunay ήταν η πρώτη γυναίκα καλλιτέχνης εν ζωή για την οποία το μουσείο του Λούβρου φιλοξένησε αναδρομική έκθεση το 1964, ενώ το 1975 τιμήθηκε με το μετάλλιο της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής.

Σύμφωνα με τον Apollinaire ο Ορφισμός αντιπροσώπευε μια κίνηση προς μια εντελώς νέα μορφή τέχνης, όπως η μουσική ήταν για την ποίηση. Οι καλλιτέχνες του κινήματος αυτού συχνά χρησιμοποιούσαν στους τίτλους των συνθέσεων τους όρους δανεισμένους από τη μουσική, όπως για παράδειγμα το “Φούγκα σε δύο χρώματα” του Kupka, ενώ και ο Kandinsky στα λεπτομερή θεωρητικά του κείμενα περιέγραψε τις συσχετίσεις ανάμεσα στο χρώμα και τον ήχο. Επίσης και ο Robert Delaunay που ασχολήθηκε με τη σχέση ανάμεσα στο χρώμα και τη μουσική, υπογράμμισε την καθαρότητα και την ανεξαρτησία του χρώματος σε παραλληλισμό με τις αντίστοιχες ιδιότητες της μουσικής. Η έννοια του όρου Ορφισμός ήταν φευγαλέα, ειδικά όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά και παραμένει ίσως σε κάποιο βαθμό ασαφής, όμως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι βασικές του αρχές που αφορούν τη χρήση του χρώματος και του φωτός, και την αφαιρετικότητα της σύνθεσης επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό πολλές άλλες μορφές της σύγχρονης τέχνης.

Aggeliki MK Athanasiadi | Αγγελική ΜK Αθανασιάδη

Graphic Designer | aggeliki.mk@gmail.com

"Πολίτης της Κυριακής" | "Παράθυρο" 03.10.15

#Γραφιστορίες #049