Horror Vacui | Κενοφοβία

[ΕΛ] Η έννοια του κενού και η σημασία της μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα μελέτης όχι μόνο των τεχνών, όπως η μουσική ή το design, αλλά ακόμα και της θεολογίας, της ψυχολογίας ή των φυσικών επιστημών. Από την Αριστοτελική θεώρηση της έννοιας μέχρι τη σύγχρονη κβαντική αντίληψη περί κενού, ένα μεγάλο πλήθος μελετητών από κάθε κλάδο ασχολήθηκε με τη σημασία του και την εφαρμογή του σε σχέση με το αντίστοιχο θεωρητικό ή πρακτικό αντικείμενο του εν λόγω κλάδου.

Σύμφωνα με τον Γάλλο συνθέτη Claude-Achille Debussy, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μουσικού ιμπρεσιονισμού, «Μουσική είναι το κενό ανάμεσα στις νότες». Η μαγεία τη παύσης, όπως συνηθίζουν να λένε οι μουσικοί, είναι αυτή που μπορεί να δώσει υπόσταση σε ένα μουσικό κομμάτι, ο κενός χρόνος ανάμεσα σε δύο μουσικές φράσεις, η αρχή του διαλόγου ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη φωνή, η εναλλαγή των ρόλων μεταξύ του σολίστ και της ορχήστρας. Είναι η εκκωφαντική σιωπή της Grande Pausa κατά την οποία όλα τα όργανα μιας συμφωνικής ορχήστρας κόβουν απότομα κάθε ήχο, σαν ξαφνικός θάνατος, σαν τη βροντή ενός κεραυνού που ηλεκτρίζει την ατμόσφαιρα και καθηλώνει τον ακροατή. Είναι ο κενός χρόνος που κάνει διακριτές τις νότες και συνθέτει το υπόστρωμα του ρυθμού και της μελωδίας, ο αέρας που χρειάζεται μια μουσική σύνθεση για να αναπνεύσει.

Την ίδια αξία έχει για το design και την οπτική επικοινωνία ο κενός χώρος. Σε αντίθεση με το υπερφορτωμένο εως ασφυκτικό στιλ της Βικτοριανής εποχής, που πολύ εύστοχα χαρακτήρισε ο Ιταλός κριτικός τέχνης Mario Praz ως «Horror Vacui», Κενοφοβία - φόβος για τον κενό χώρο, το κίνημα του Μινιμαλισμού επηρέασε και διαμόρφωσε σε σημαντικότατο βαθμό τη σύγχρονη αισθητική στον δυτικό κυρίως κόσμο και κατ επέκταση βρήκε εφαρμογή αρχικά στην έντυπη και στη συνέχεια στην ηλεκτρονική οπτική επικοινωνία. Δικαίως η Κενοφοβία θεωρείται ως η Νέμεσης της γνωστής ρήσης, του Γερμανικής καταγωγής αρχιτέκτονα, Ludwig Mies van der Rohe, «Less is More», αλλά και των αρχών της Gestalt σε σχέση με την δυναμική και την αξία του κενού χώρου. Η τάση γεμίσματος κάθε κενού χώρου με διακοσμητικά ή άλλα στοιχεία είναι μια πρακτική που απαντάται σε διάφορες περιόδους και μορφές τέχνης, ήδη από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και τη σύγχρονη εποχή.

Σύμφωνα με τον επίσης Γερμανό τυπογράφο Jan Tschichold ο λευκός, κενός χώρος δεν πρέπει να θεωρείται ως ένα παθητικό φόντο της σύνθεσης, αλλά ως ένα ενεργό στοιχείο αυτής. Αυτό που θα πρέπει να έχει ως βασική του αρχή ένας σχεδιαστής είναι ότι κάθε φορά που προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο στη σύνθεσή του, αφαιρεί ταυτόχρονα και ένα κομμάτι πολύτιμου κενού χώρου. Στη γραφιστική, η ορθή χρήση του κενού χώρου όχι μόνο καθιστά το περιεχόμενό πιο ελκυστικό, καθαρό και κομψό, αλλά βοηθά επίσης στην αναγνωσιμότητα. Εάν χρησιμοποιηθεί με έξυπνο τρόπο, βοηθά στην ιεράρχηση και διαίρεση του περιεχομένου καθώς και στην καθοδήγηση του αναγνώστη εύκολα από το ένα στοιχείο της σύνθεσης, που μπορεί να είναι ένα κείμενο, μία ιστοσελίδα ή ακόμα και ένα διαφημιστικό φυλλάδιο, στο άλλο, καθώς τα στοιχεία αυτά είναι περισσότερο αναγνωρίσιμα και ευκολότερο να εντοπιστούν.

Κατά μία έννοια το κενό μπορεί να θεωρηθεί ότι όχι μόνο δύναται να ενισχύσει το μήνυμα ή την πληροφορία αλλά εν τέλει αποτελεί και το ίδιο φορέα αυτής. Τι είναι όμως τελικά το κενό; Σύμφωνα με την κβαντική θεωρία, το κενό δεν είναι πραγματικά άδειο, παρά στροβιλίζεται από φευγαλέα ηλεκτρομαγνητικά κύματα και εικονικά σωματίδια που αναδύονται μέσα και έξω από την ύπαρξη και ενώ είναι εικονικά, αυτά τα σωματίδια βρίσκονται στη ρίζα των όλων των παρατηρούμενων κβαντικών φαινομένων. Είμαι σίγουρη ότι το ίδιο ισχύει και για την οπτική επικοινωνία! Σίγουρα θα αστειεύεστε κύριε ... Μίλτο!

[ΕΝ]

The concept of vacuum and its significance can be considered as one of the most important subjects of study not only of arts, such as music or design, but also of theology, psychology or natural sciences. From the Aristotelian view of the concept to the modern quantum notion of vacuum, a large number of scholars from each branch dealt with its importance and its application in relation to the theoretical or practical subject of this branch.

According to French composer Claude-Achille Debussy, one of the most important representatives of impressionism in music, "Music is the space between the notes". The magic of pausing, as the musicians usually say, is the one that can give substance to a musical piece, the silent time between two musical phrases, the beginning of the dialogue between the first and the second voice, the rotation of the roles between the soloist and the orchestra. It is the deafening silence of Grande Pausa, in which all the organs of a symphony orchestra cut off every sound like a sudden death, like the thunder of a lightning that electrifies the atmosphere and amazes the listener. It is the silent time that distinguishes the notes and synthesizes the substrate of rhythm and melody, the air that needs a musical composition to breathe.

The same significance the empty space has for design and visual communication. In contrast to the overcrowded, stiffening style of the Victorian era, which the Italian art critic Mario Praz successfully described as "Horror Vacui," as "fear of the empty space", the movement of Minimalism has influenced and shaped, to a very large extent, contemporary aesthetics in the western world mainly and hence found application primarily in printed and then in electronic visual communication. It is right that Kenophobia is considered as the nemesis of the well-known saying, of the German-born architect Ludwig Mies van der Rohe, “Less is More”, but also the principles of Gestalt in relation to the dynamics and value of the empty space. The tendency to fill any space with decorative or other elements is a practice that is encountered in various periods and forms of art, from ancient to modern times.

According to the German print typographer, Jan Tschichold, the white, empty space should not be considered as a passive background of the composition but as an active element of it. What a designer should have as a basic principle is that whenever he adds an extra element to his composition, he also removes a piece of precious empty space. In graphic design, the correct use of the empty space not only makes the content more attractive, clean and elegant, but also helps in the readability. If intelligently used, it helps to prioritize and divide the content as well as to guide the reader easily from one element of the composition, which may be a text, a web page, or even a brochure, to another, as these elements are more recognizable and easier to identify.

In a sense, the void can be seen as not only able to amplify the message or the information, but ultimately it is also the body of it. But what is the definition of empty space? According to quantum theory, the vacuum is not really empty, rather than swirling by fleeting electromagnetic waves and virtual particles that emerge in and out of existence, and while they are virtual, these particles are at the root of all observed quantum phenomena. I'm sure the same applies to visual communication! Surely you're joking, Mr. ... Milto!

Aggeliki MK Athanasiadi | Αγγελική ΜK Αθανασιάδη

Graphic Designer | aggeliki.mk@gmail.com

"Πολίτης της Κυριακής" | "Παράθυρο" 28.05.17
#Γραφιστορίες #100

Translation | Μετάφραση: Achilleas Karras | Αχιλλέας Καρράς
Translation editing | Επιμέλεια μτφ: Miltos Karras | Μίλτος Καρράς