Συνέντευξη: Κώστας Μάντζαλος

Ο Κώστας Μάντζαλος είναι ένας σχεδιαστής με γόνιμη και δημιουργική παρουσία στα εικαστικά και καλλιτεχνικά δρόμενα του νησιού που εκτείνεται για τρείς περίπου δεκαετίες, ενώ παράλληλα το έργο του έχει αναγνωριστεί και καταξιωθεί στο εξωτερικό, μέσα από μια σειρά σημαντικών συνεργασιών και διακρίσεων. Ως Ακαδημαϊκός από το 1989, έχει γαλουχήσει και επηρεάσει πολλούς νέους σχεδιαστές της Κύπρου και όχι μόνο. Στο πλαίσιο του 5ου Συνεδρίου Γραφιστικής και Οπτικής Επικοινωνίας Κύπρου, Graphic Stories Cyprus, για το 2019, στο οποίο θα είναι ομιλητής, είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω μαζί του και να ανακαλύψω την πολύπλευρη προσωπικότητά του.    

Τι ήταν αυτό που σου έδωσε το έναυσμα που σε ώθησε να σπουδάσεις και να ασχοληθείς µε την οπτική επικοινωνία; Ήταν µια συνειδητή επαγγελματική επιλογή περισσότερο, µια προσωπική αναζήτηση, ή κάτι άλλο; 

Πιστεύω ότι το έναυσμα ήρθε πακέτο µε το DNA µου. Ήξερα από µμικρή ηλικία ότι θα ασχοληθώ µε ένα πεδίο που θα ήταν δημιουργικό, χωρίς βέβαια να γνωρίζω σε ποιον ακριβώς τομέα. Η οπτική επικοινωνία η οποία εμπίπτει στο γενικό πεδίο της δημιουργικότητας δεν ήταν ακριβώς επιλογή αλλά ήρθε κάπως από το άγνωστο. Στην πορεία συνειδητά έγινε ανάγκη και επιβίωση. Έγινε τρόπος ζωής και σκέψης.

Για πολλά χρόνια είσαι καθηγητής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στους τομείς του design και της οπτικής επικοινωνίας. Ποιο είναι το επίπεδο της εκπαίδευσης στην Κύπρο στους τομείς αυτούς;

Από τότε που ξεκίνησα την ακαδημαϊκή µου πορεία το 1989, η εκπαίδευση έχει αλλάξει δραστικά. Περάσαμε από νηπιακά βήματα σε άλματα υπεροχής. Τουλάχιστον στο Πανεπιστήμιο που είμαι η παροχή παιδείας στους δημιουργικούς κλάδους έχει ανεβάσει τον πήχη στη χώρα µας και εύκολα μπορεί να συγκριθεί µε άλλα εκπαιδευτήρια σε όλο τον κόσμο. Αυτό που υστερούμε όμως είναι η εκτίμηση που έχει η κοινωνία ως προς τα δημιουργικά επαγγέλματα και γενικά τον πολιτισμό. Και αυτό λόγω μηδαμινής παροχής εικαστικής και σχεδιαστικής παιδείας από τις ηλικίες 6 µέχρι 18. Θα σε παραπέμψω στον Σερ Κεν Ρόµπινσον. Ο Ρόµπινσον κάνει µια διασκεδαστική και έντονα συγκινητική πρόταση για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που να γαλουχεί, αντί να υπονομεύει, τη δημιουργικότητα, γιατί όπως λέει “το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα”

Τι θα συμβούλευες έναν νέο που θέλει να σπουδάσει και να εργαστεί ως σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας;

Η γενική συμβουλή προς ένα νέο που θέλει να σπουδάσει και να εργαστεί ως σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας είναι να ΑΓΑΠΑ το design, την τέχνη, τον κινηματογράφο, την ποίηση, τη μουσική, το χορό και τη ζωή!

Ως σχεδιαστής έχεις συνεργαστεί και δημιουργήσει για σημαντικούς πελάτες, τόσο στην Κύπρο, όσο και στο εξωτερικό. Ποιες διαφορές θα εντόπιζες, σχεδιαστικά αλλά και σε σχέση µε τον επαγγελματισμό ανάμεσα στην εγχώρια αγορά και την αντίστοιχη του εξωτερικού;

Από τη δεκαετία του 1980 που δουλεύω ως σχεδιαστής έχω συνεργαστεί µε πολλούς διεθνείς οργανισμούς όπως τη Unicef, Tetra Pak, Hilton. Στα παλαιότερα χρόνια ίσως και λόγω μικρότερης προσωπικής εμπειρίας η διαφορά στον επαγγελματισμό ανάμεσα στην εγχώρια αγορά και την αντίστοιχη του εξωτερικού ήταν αρκετά μεγάλη, τώρα δεν διακρίνω ιδιαίτερες διαφορές. Οι διαφορές στην επαγγελµατική προσέγγιση δεν έχουν σχέση µε γεωγραφικά σύνορα αλλά µε συµπεριφορές. Και αφού λόγω της ακαδηµαϊκής µου πορείας που είναι και η κύρια επαγγελµατική µου δραστηριότητα, έχω την "πολυτέλεια" να διαλέγω να συνεργάζοµαι µε οργανισµούς που µου πάνε καλύτερα, ίσως για αυτό το λόγο να ήµουν τυχερός που δεν έχω εντοπίσει διαφορές. Αν το επάγγελµα του σχεδιαστή είχε βιοποριστική υφή, τότε ίσως τα συναισθήµατα µου να ήταν διαφορετικά.

Το design στην Κύπρο είναι στο επίπεδο που θα θέλαµε; Αν όχι που νοµίζεις ότι οφείλεται αυτό; Τι θα πρέπει να γίνει για να αλλάξει κάτι στον τοµέα αυτό; 

Αν θέλουµε να είµαστε αυστηροί κριτές του design και όχι µόνο, στην Κύπρο, τα "γενικά επίπεδα" υποφέρουν. Πάσχουµε από έλλειψη σεβασµού και εκτίµησης γενικά και µας διακατέχει το σύνδροµο του νησιού και της µικρής πολιτείας. Έχουµε έλλειψη πολιτιστικής συμπεριφοράς και αντίληψης και αυτό όπως είπα ήδη πάει στην εποχή που όλοι µας αρχίζουµε το σχολείο. Εκεί που θα έπρεπε να µαθαίνουµε να παίζουµε, να ονειρευόµαστε και να δηµιουργούµε, αντίθετα αρχίζουµε να αποστηθίζουµε, να µετρούµε και να εξεταζόµαστε. Εκεί όπου θα έπρεπε να µπορούµε να επισκεφτούµε µουσεία και µέγαρα µουσικής, καταλήγουµε να τρέχουµε στο καζίνο. Μπορούµε όµως ακόµα να έχουµε µία καλή και ήρεµη ζωή και να διατηρούµε ακόµα την ελπίδα ότι ο πολιτισµός, αρχαίος και σύγχρονος, κάποτε θα µας κυριεύσει ξανά.

Το 1996 δηµιουργήσατε, από κοινού µε τον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Κουννή, τη δηµιουργική οµάδα TWOFOURTWO και δυο δεκαετίες µετά δεν σταµατάτε να µας εκπλήσσετε µε τη δηµιουργικότητα και την πρωτοτυπία των δράσεων σας. Ποια είναι τα συστατικά της επιτυχηµένης αυτής πορείας;

Κατά την περίοδο του 20ου αιώνα τα όρια των καλλιτεχνικών µορφών έσπασαν και άλλαξαν. ∆εν είναι σπάνιο πλέον στη σύγχρονη εικαστική σκηνή να βρίσκουµε έργα που θέλουν µια καινούργια πλατφόρµα για να παρουσιαστούν. Μια πλατφόρµα που να µπορεί να φιλοξενήσει - εκτός από τις παραδοσιακές µορφές τέχνης - υβριδιστικές µορφές  όπως ντιζάιν, αρχιτεκτονική, µόδα, ακόµα και λογοτεχνία.
Η οµάδα τέχνης 242 έχει ξεκινήσει το εικαστικό της ταξίδι σαν ένα συλλογικό ντουέτο. Ερχόµενοι από διαφορετικές σχολές, ένας εικαστικός σχεδιαστής ο υποφαινόµενος και ένας αρχιτέκτονας - ο Κωνσταντίνος Κουννής, εξερευνούµε τις κοινές µας εµπειρίες έτσι ώστε να χαράξουµε τη βάση µας από όπου θα µπορέσουµε να επικοινωνούµε, τόσο µεταξύ µας όσο και µε τους θεατές. Η οµάδα τέχνης 242 δηµιουργήθηκε στις 21 Αυγούστου 1996 και έχει εκθέσει σε πολλές πόλεις όπως οι Αθήνα, Αµστερνταµ, Ερλάνγκεν, Λευκωσία, Μελβούρνη, Ντόρτµουντ και συµµετείχε σε διάφορες εκδηλώσεις στην Αθήνα, Βερολίνο, Θεσσαλονίκη, Νάπολη, Νέο ∆ελχί, Παρίσι και Φρανκφούρτη. Το συστατικό της - όπως λες κι εσύ - επιτυχηµένης αυτής πορείας οφείλεται στην απόλυτη ανοχή και σεβασµό του ενός ως προς τον άλλον. Και οι δύο µας δεχόµαστε και εκτιµούµε τις διαφορές µας µε θετικότητα. Αντί να ξεχωρίζουµε τις ιδιοσυγκρασίες και διαφορές, τις ενώνουµε δηµιουργικά.
Εκτός από τον καθαρά επαγγελµατικό τοµέα, πολύ συχνά παρουσιάζετε και εκθέτετε προσωπικά project, στο πλαίσιο και της οµάδας TWOFOURTWO. Από που αντλείτε τη θεµατολογία και την έµπνευσή σας και τι µηνύµατα θέλετε να περάσετε µέσα από αυτά;
Όσο και αν έχει αλλάξει το εικαστικό µας λεξιλόγιο από το 1996, ακολουθούµε πιστά την αυτό-εξερεύνηση και το αυτοβιογραφικό µας ταξίδι µέσα από αναζητήσεις των διαπροσωπικών µας σχέσεων, όπως αυτές αντλούνται από την προσωπική µας ταυτότητα και την κοινωνική µας συµπεριφορά. Τα µηνύµατα που στέλνουµε κάθε φορά που παρουσιάζεται µια καινούργια µας πρόταση είναι πάντα σταθερά και µε συνοχή. Μηνύματα που έχουν να κάνουν µε την αυτοβιογραφική µας πορεία και δραστηριότητα, µηνύµατα που προσπαθούν να αναλύσουν και να σκιαγραφήσουν τις ανθρώπινες σχέσεις που είτε συνειδητά, είτε όχι, έχουν διαµορφώσει την πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική, γεωγραφική, επαγγελµατική και προσωπική μας συµπεριφορά, ατομικά και σε επέκταση και το κοινωνικό σύνολο.

Πόσο σηµαντικό θεωρείς τον κοινωνικό ρόλο που µπορεί να διαδραµατίσει ένας σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας στη σηµερινή εποχή;

Ο κοινωνικός ρόλος του σχεδιαστή οπτικής επικοινωνίας και γενικά του design, είναι πολύ περισσότερος και σηµαντικότερος από την ωραιοποίηση και τον καλλωπισµό. Στο µυαλό µου παίζουν διάφορες σκέψεις. Μου έρχονται εκόνες, ερωτήµατα και συναισθήµατα. Το design βοήθησε να πειστούµε ότι το AIDS δεν είναι αρρώστια που έστειλε ο Θεός για να τιµωρήσει τους οµοφυλόφιλους. Το design βοήθησε να επανεκλεγεί για δεύτερη θητεία η κυρία Μάρκγαρετ Θάτσερ στην πρωθυπουργία της Αγγλίας. Το design βοήθησε κατά καιρούς να πέσουν κυβερνήσεις.

Γνωρίζω ότι σας αρέσει πολύ να ταξιδεύετε. Τι είναι για εσάς ένα ταξίδι; φυγή, πηγή έµπνευσης, η χαρά της γνωριµίας µε το άγνωστο, γνώση εµπειρία ή τι άλλο;

Το ταξίδι είναι µια αυστηρά προσωπική ανάγκη. Μια ανάγκη που κατέληξε να γίνει µια συχνή δραστηριότητα και πραγµατικότητα για µένα. Ίσως αυτό οφείλεται στο ότι ζω σε ένα νησί, µικρό και αρκετά οµοιογενές; Ίσως οφείλεται στο ότι ζω σε µια χώρα µε λίγο πληθυσµό; Όποιος και αν είναι ο λόγος, ταξιδεύω διότι έτσι µπορώ να αναπνεύσω, να ζήσω, να επιβιώσω και να εξελιχθώ. Το ταξίδι είναι µάθηση. Το ταξίδι είναι εµπειρία. Το ταξίδι είναι περιπέτεια. Προτεραιότητα µου είναι η µάθηση, η εµπειρία και η περιπέτεια, γι΄ αυτό και µε την πρώτη ευκαιρία ‘λείπω σε κάποιο ταξίδι’. Τα προσωπικά µου συναισθήµατα για το ταξίδι, τις εµπειρίες και την προσωπική ανέλιξη τόσο ως καλλιτέχνης, όσο και ως άνθρωπος πάνω από όλα, είναι πάντα -σχεδόν- όµοια. Σε κάθε ταξίδι είµαι πάντα ανοικτός και δεκτικός στα κατορθώµατα των ανθρώπων και των λαών.

Ποια είναι τα µελλοντικά επαγγελµατικά σας σχέδια, βραχυπρόθεσµα αλλά και µακροπρόθεσµα; 

Βραχυπρόθεσµα κάποιο ταξίδι ... µακροπρόθεσµα ένα άλλο ταξίδι! 

Aggeliki MK Athanasiadi | Αγγελική ΜK Αθανασιάδη
Graphic Designer | aggeliki.mk@gmail.com
"Πολίτης της Κυριακής" | "Παράθυρο" 11.11.18 

#Γραφιστορίες #140